In oktober
2017 vonden de aftredende PvdA-ministers een slimme manier om nog twee
kandidaten te benoemen voor de in de komende jaren vrij te vallen zetels in de
Raad van State. Ze deden dat om daar hun invloed te behouden vanaf het moment
dat een nieuwe regering, zonder de PvdA, het stokje zou overnemen.
Het zal niet
gebeuren. Het is zelfs ondenkbaar in het Nederlandse politieke bestel. Het
gebeurde echter wel in Polen. De jonge democratie heeft daar nog ruwe kantjes.
Toen in november 2015 PiS (Recht en Rechtvaardigheid) de verkiezingen won,
benoemde de verslagen regering nog snel twee nieuwe kandidaten voor de in de
komende jaren te ontstane vacatures bij het Constitutionele Hof om daar de
meerderheid te verstevigen. Anders dan de Raad van State die een adviserende
rol heeft bij wetgeving, kon het Constitutionele Hof in Polen wetten afwijzen.
Dat deed het dan ook met wetten van de nieuwe PiS-regering. Het dwong de nieuwe regering om de
bevoegdheden van het Hof te beknotten.
Om beter te
begrijpen wat daar aan de hand was moeten we terug naar het moment dat de
Communistische Partij in Polen de macht overdroeg aan een nieuwe door Solidarinosc
gedomineerde nieuwe regering. Onderdeel van de overdracht was een overeenkomst
waarbij een streep werd gezet onder het verleden en alle voormalige communisten
vrijuit gingen. Een fatale vergissing die bijvoorbeeld de Tsjechen niet
maakten. Die stuurden alle voormalige communisten boven een bepaalde rang
baanloos naar huis. In Polen bleven ze zitten. In het leger, op de ministeries,
op bedrijven, in banken, bij de media, in de rechtspraak en in de geheime
diensten. Politiek gingen ze verder als sociaal-democraten. In het nogal
bewegelijke politieke landschap zijn ze nu terug te vinden in de partij Burger Platform (PO), de belangrijkste tegenstrever
van PiS.
PO is te
omschrijven als een sociaal liberale partij die pro Europa is. Donald Tusk was
premier voor deze partij voordat hij voorzitter werd van de Europese Raad. Een
van de belangrijkste geschillen tussen PiS en PO is het Centrale Anti
Corruptiebureau. Door PiS wordt het gezien als het orgaan dat kan onderzoeken
op welke wijze de oude communisten nagenoeg de hele economie van Polen in
handen kregen, de media domineerden en de rechtspraak naar hun hand zetten. De
regeringen waarin PO in het verleden domineerden, werkte het bureau tegen om de
oude kameraden te beschermen en de kurk op de fles van de woelige overgangsjaren
na 1989 te houden.
Om het
Centrale Anti Corruptiebureau zijn werk te laten doen had de PiS-regering geen
andere keuze dan de macht van het Constitutioneel Hof te beperken en de lagere
rechtbanken te ontdoen van rechters die partijdig waren en een onderdeel
vormden van de beschermingslaag van de voormalige communisten. Hetzelfde gold
voor de staatsmedia.
Het is een
van de belangrijkste redenen waarom de Poolse bevolking in 2015 PiS aan een
meerderheid hielp. Velen namen het pro-life-programma van PiS voor lief om PiS
in staat te stellen om recht te zetten wat direct na 1989 mis was gegaan. Ook
de kritische opstellingen tegenover Europa speelde een belangrijke rol.
De strijd
tussen de oude communisten (PO) en de conservatieve nationalisten (PiS) maakt
van Polen een verscheurd en gepolariseerd land. Links schreeuwt moord en brand
nu er aan haar macht getornd wordt en vindt daarin een gewillig oor bij Europa
(Tusk (PO), Timmermans (PvdA)) en de West-Europese media. Er is weinig oor voor
de 52 procent van de kiezers die in 2015 PiS aan de macht brachten.
Links Polen
en Europa hebben elkaar gevonden in het bestrijden van een gemeenschappelijke
vijand. De door de Poolse bevolking gekozen regering.
Peter, dank je voor de heldere uitleg.
BeantwoordenVerwijderen